Nauka języka obcego po pięćdziesiątce

Wczoraj miałem przyjemność porozmawiać z pewną panią, która nauczyła się języka angielskiego w wieku 55 lat. W życiu naczytałem się różnych teorii na temat akwizycji języka, jak to się fachowo mówi. Niektórzy autorzy przekonują, że jeżeli np. nie zaczniemy się uczyć języka w dzieciństwie, to nigdy nie opanujemy prawidłowej wymowy. Owszem, większość z uczących się języka obcego faktycznie zawsze będzie miał większe lub mniejsze naleciałości systemu fonetycznego własnego języka ojczystego, ale są wyjątki, a wyjątki, jak mawiał Sherlock Holmes zaprzeczają regule (wbrew kompletnie nielogicznemu polskiemu przysłowiu). Np. Andrzej Seweryn zaczął się uczyć języka francuskiego w wieku 35 lat i opanował go do tego stopnia, że od lat obsadzany jest w rolach Francuzów w paryskich teatrach.

Niektórzy domorośli specjaliści od akwizycji drugiego (trzeciego, itd.) języka powątpiewają, żeby można było dobrze opanować obcą mowę po przekroczeniu pewnego wieku. Oczywiście tutaj nie chodzi już o wymowę do złudzenia przypominającą wymowę rodzimego użytkownika danego języka, ale tak w ogóle. Pani, z którą wczoraj rozmawiałem (wiem, że niegrzecznie jest mówić i pisać o wieku dam, ale muszę to zrobić, bo w jej wieku tkwi sedno sprawy) nauczyła się języka angielskiego w wieku 55 lat, a było to ponad 30 lat temu.

Jak to się stało i co ją do tego zdeterminowało? Determinacja to bowiem słowo klucz do osiągnięcia czegokolwiek. Otóż jej syn od kilku lat już wówczas mieszkał w Kanadzie, a potem się przeniósł do USA. Odwiedzając go, czuła się niezręcznie w najprostszych kontaktach z obsługą lotnisk, celnikami, czy już na miejscu poruszając się po mieście, gdzie każdy w każdej chwili mógł ją zagadnąć w języku angielskim.

Wiele mówi się o metodach nauki języka obcego. Są one niezwykle ważne, ponieważ nie każda metoda jest dobra dla każdego. Niemniej usprawiedliwianie swojego braku postępów złą metodą jest żałosne. Jeżeli człowiek jest zdeterminowany i widzi, że jedna metoda nie przynosi efektów, wtedy szuka innej i robi to dotąd, aż dostrzeże u siebie postępy. Tak też było z panią, z którą wczoraj miałem okazję porozmawiać.

Otóż najpierw zapisała się na kurs do pewnej renomowanej szkoły językowej (było to jeszcze za komuny, więc nietrudno się domyślić, jakiej). Do dziś wspomina go ze zgrzytem zębów, ponieważ lektor nieustannie się spóźniał, ponieważ, jak się tłumaczył, budował dom. Z tego kursu niewiele wyniosła, ale dużo pracowała sama, zaś jej determinacja była tak wielka, że zapisała się na miesięczny kurs języka angielskiego w Londynie, z którego bardzo dużo skorzystała, ale znowu tylko dlatego, że była bardzo zdeterminowana. Młodsze koleżanki z tego kursu były zadziwione, że jest tak skoncentrowana na doskonaleniu języka, gdyż one, korzystając z pobytu w Londynie, oddawały się raczej atrakcjom jakie przyjezdnym z ówczesnego bloku wschodniego oferowała wielka zachodnia stolica.

Dama, o której piszę, nie opanowała doskonałej wymowy, ponieważ Amerykanie, którzy lubią zagadać do obcych i prowadzić z nimi długie konwersacje (by w pięć minut potem o nich zapomnieć) w samolocie, czy już na miejscu po drugiej stronie oceanu, najczęściej brali ją za Niemkę. Niemniej świat anglojęzyczny się dla niej otworzył, a w kontaktach z ludźmi przestała mieć jakiekolwiek problemy.

Takie przykłady są bardzo budujące. Nie od wczoraj wiadomo, że uczenie się nowych rzeczy, ćwiczenie umysłu (tak samo zresztą jak i ciała), przedłuża sprawność umysłową i pozwala ludziom w zaawansowanym wieku zachować jasność sądu. Nauka języków obcych jest przy tym przyjemna i wdzięczna, choć oczywiście przy natknięciu się na przeszkodę w postaci np. listy form nieregularnych, potrafi przyprawić o stres. Dlatego ważna jest metoda i własne tempo przyswajania wiedzy, ale przede wszystkim determinacja, która pcha nas we właściwym kierunku i przy okazji eliminuje wszystko to, co w naszym przypadku nie działa.

Panią, z którą wczoraj odbyłem miłą konwersację, mogę postawić za przykład ludziom młodym, którzy są przecież u szczytu swoich możliwości, zarówno fizycznych jak i umysłowych, którzy „udają”, albo wydaje im się, że chcą się czegoś nauczyć, podczas gdy robią dokładnie wszystko, żeby ponieść na tym polu klęskę i odejść z silnym przekonaniem, że nie mają w tym kierunku talentu. Istota talentu to całe osobne i skomplikowane zagadnienie. Determinacja to rzecz, którą każdy raczej rozumie. Kiedy natomiast widzimy pierwsze wyniki naszych wysiłków, dochodzi do tego dodatkowa motywacja spowodowana oczekiwaniem dalszych sukcesów.

Nie ma się natomiast co oszukiwać. Jeżeli ktoś liczy na to, że zapisze się na bardzo drogi kurs prowadzony metodą, dzięki której „wiedza sama wchodzi do głowy” i bez pracy ze swojej strony będzie oczekiwał „cudownych” wyników, może się gorzko rozczarować. Ludzie, którzy są zdeterminowani do nauczenia się języka, metody jego opanowania najczęściej opracowują sami i są to metody, które są najlepsze dla nich. Pewien inżynier, który był bardzo zdeterminowany, by nauczyć się języka niemieckiego, codziennie uczył się „tylko” dwóch słów, lub zwrotów w tym języku (Lenin się chwalił, że opanowywał 50 słów dziennie), ale za to robił to bardzo porządnie – układał dziesiątki zdań z tymi zwrotami, powtarzał je w pamięci, wypowiadał je głośno i zapisywał je. W jego przypadku przyniosło to wyniki, co wcale nie znaczy, że jest to metoda dla każdego.

Tak czy inaczej, pewne pozytywne przykłady pokazują, że język na poziomie swobodnej komunikacji można opanować niezależnie od wieku. Trzeba po prostu samemu do tego dążyć, nie licząc na to, że cokolwiek zrobi się samo.