Krótka obserwacja na temat czytania

Przeprowadziłem pewien eksperyment ze swoimi studentami. Ponieważ doświadczenie z tą grupą nauczyło mnie, że polecenie przeczytania dłuższego tekstu w domu nie zda się na wiele, dałem im 20 stron tekstu do przeczytania na zajęciach. Szybko omówiliśmy słowa, które mogłyby sprawić ewentualne problemy i studenci przystąpili do czytania.

Szczerze mówiąc nie liczyłem, że cała niewielka grupa skończy ten tekst czytać w określonym czasie. Przewidziałem też mniej więcej kolejność wyłączania się poszczególnych osób z procesu przyswajania tekstu za pośrednictwem wzroku. Na dodatek każdy ma inne tempo czytania, więc niektórzy zdołali przeczytać ok. 10 stron, inni chyba nawet 18, ale do końca tekstu nie dotrwał nikt. Być może nie było to najciekawsze opowiadanie na świecie, ale niestety na studiach nikt nam nie zagwarantuje samych fascynujących tematów. Są lektury, które trzeba poznać i już, żeby zdobyć choćby minimalne pojęcie o literaturze.

Lubimy sobie z koleżankami i kolegami ponarzekać na to, że młodzi ludzie nie czytają, że ich poziom intelektualny jest coraz niższy itd. Z tym ostatnim stwierdzeniem nie do końca się zgadzam, ponieważ ludzie, którzy nie czytali i w ogóle bywali umysłowo ociężali istnieli w każdej epoce. Uważam, że nieustanne narzekanie nic nam nie da – nie rozwiąże żadnego problemu. Tymczasem ci krytykowani przez nas studenci naprawdę nie są ludźmi z gruntu mało rozgarniętymi. Często jest tak, że po rozmowie można od razu wyczuć duży potencjał intelektualny, ale niestety na tym potencjale się kończy. Skoro nie są tępi, to w takim razie leniwi. No niby tak. Lenistwo to cecha, na którą najłatwiej wszystko zwalić, ale niestety jest to termin używany najczęściej bezrefleksyjnie, niczym jakiś aksjomat, pojęcie pierwotne, które samo nie potrzebuje definicji, a dzięki któremu możemy zdefiniować wiele innych zjawisk.

Ekonomika ludzkiego organizmu jest generalnie taka sama, jak u każdego zwierzęcia. Swój niesamowity sukces, jak wierzę, homo sapiens uzyskał jednak dzięki jej przezwyciężeniu. O ile nawet szybki gepard, jeżeli dotrze do granicy wyczerpania organizmu, zatrzyma się i zrezygnuje z dalszego pościgu, to właśnie człowiek zaczął zwyciężać m.in. dzięki temu, że może niezbyt szybko, ale za to z żelazną konsekwencją szedł za zwierzyną, aż ją wreszcie dopadł. Zaryzykowałbym tezę, że jest to główna cecha wiodąca do osiągnięcia jakiegokolwiek celu. Historie życia ludzi sukcesu pokazują, że jedną z zasad, którymi się kierowali, były konsekwentne powroty na drogę do celu pomimo pasma klęsk, które go z tej drogi spychały.

To wszystko jednak brzmi górnolotnie i przypomina nieco typowy poradnik dla naiwnych. Nie każdy osiąga sukcesy i nie każdemu są one potrzebne do szczęścia. Nie chodzi bowiem o jakieś hipersukcesy, jakieś szczyty ludzkich osiągnięć, ale po prostu o zdobycie zwykłego ludzkiego szacunku, który pozwala na zachowanie zdrowej samooceny i poczucia godności.

Tymczasem „ADHD” (cudzysłów stąd, że psycholog chyba nie wszystkich by tak zdiagnozował) wśród młodych ludzi jest zjawiskiem tak powszechnym, że zaczynam odczuwać obawy, czy mam do czynienia z przedstawicielami tego samego gatunku. Nie wymagam, żeby młody człowiek przez 8 godzin skupiał się na jednym problemie. Przez jedną godzinę mógłby jednak przeczytać te 20 stron. Tymczasem pierwsza osoba „wymiękła” chyba już po 10 minutach. Lenistwo jest to pojęcie szersze, o którym można mówić obserwując m.in. takie przykłady. Niestety nie jest to pojęcie, które by tę niezdolność do dłuższej koncentracji w jakiś sposób tłumaczyło. Owa niezdolność jest bowiem elementem szerokiego zjawiska zwanego lenistwem, a nie jego rezultatem. Tak mi się wydaje przynajmniej teraz. 

A może generalnie nie ma się czym przejmować? Ci, którzy są zdolni do dłuższego skupienia nad tekstem, zostaną uczonymi, a ci, którzy nie są, zostaną pracownikami niższego szczebla i już – tak było zawsze i tak pewnie będzie. Jak na ironię wśród tych, którzy nie potrafią długo czytać, charakteryzują się wielką energią i radością życia, która pozwala im zdobyć sympatię środowiska i sukces w postaci objęcia przywództwa nad grupą. Nic, co ludzkie nie powinno być nam obce. Nie każdy musi być uczonym. Jeżeli jednak ktoś decyduje się na studia, ten powinien się liczyć z tym, że trzeba nad tą książką trochę wytrzymać.