Tradycja kontra konwencja, czyli albo gonisz babę do kuchni, albo nie kochasz Polski i jej tradycji

Jednym z aspektów Unii Europejskiej, który mnie drażni, jest panująca we władzach tej instytucji wszechogarniająca wiara, że jeżeli jest jakiś problem, to napiszemy dyrektywę, żeby już tego problemu nie było, a on pod presją owej dyrektywy faktycznie zniknie. Nie wspominam w tym momencie szereg dyrektyw, które „rozwiązują” problemy wydumane, a w rezultacie przynoszą więcej szkód niż pożytku. Podobnie bywa z deklaracjami czy też innymi konwencjami, czy to ONZ czy też Rady Europy. Są one często tak ogólne i deklaratywne, że często okazuje się, że w konkretnych sytuacjach nie ma siły ich wyegzekwować. Niemniej w jakimś stopniu spełniają ważną rolę wyznacznika pewnego kroku w rozwoju cywilizacyjnym ludzkości. Konwencję genewską Niemcy łamali podczas obu wojen, ale jednak sam fakt jej istnienia dawał podstawę do tego, żeby móc ich oskarżyć o działanie wbrew międzynarodowemu prawu.

Konwencja skierowana przeciwko stosowaniu przemocy wobec kobiet oparta jest na bardzo słusznym poglądzie, że kobiet bić ani znęcać się nad nimi w inny sposób nie wolno. Polska jednak wzdraga się przed jej przyjęciem, bo jak uważa wiceminister sprawiedliwości, Michał Królikowski, zachwieje ona naszą tradycją, czyli tradycyjnemu podejściu do roli kobiety w rodzinie i społeczeństwie. Artykuł wiceministra w Rzeczypospolitej nie odzwierciedla jedynie jego własnej opinii, ale również poglądy jego szefa, czyli ministra Jarosława Gowina.

Swego czasu moja znajoma, która jest katolicką katechetką, powiedziała mi, że jej córka jest uczona (na jakichś dodatkowych zajęciach szkolnych) roli swojej płci. Ponieważ skwitowałem to jakąś spontaniczną a nieprzemyślaną kpiną, zrobiłem sobie z niej wroga na jakiś czas. Jednym z zarzutów jakie postawiono konwencji to punkt, w którym określa się płeć, jako konstrukt społeczny. Owszem, przypomina mi się fragment z Dobrej terrorystki Doris Lessing, w którym dwie zaciekłe feministki i lesbijki dostawały szału, kiedy ktoś wspominał o zwykłej biologicznej różnicy między kobietami a mężczyznami. Oczywiście takie skrajne podejście uważające różnice płci jedynie jako oparte na umowie społecznej, na socjologicznej konstrukcji, to czysta głupota, ale tak naprawdę oprócz faktycznie różnic biologicznych, wszystko inne naprawdę jest wynikiem wieków wtłaczania ludzi w ich role. Przecież żyjemy w cywilizacji (którą się tak nieraz szczycimy), w której jeszcze 200 lat temu kobiety miały zamkniętą drogę do wyższego wykształcenia, a 100 lat temu do polityki!  W XIX wieku mężatka była całkowicie ubezwłasnowolniona pod względem zarządzania swoimi pieniędzmi! Wszystko to działo się w imię „tradycji”. Postęp w uznaniu kobiety za równorzędnego partnera w wielu dziedzinach odbywał się w często w bólu, a sama droga do tego postępu niejednokrotnie ujawniała bardzo prostackie maniery niejednego „dżentelmena”, który skądinąd deklarował uwielbienie dla dam – oczywiście o ile znały swoje miejsce.

Zostawmy jednak historię.

Bardzo dobrze mi znane osoby pokolenia moich rodziców potrafią wygadywać rzeczy, które mnie jeżą włos na głowie – zarówno kobiety jak i mężczyźni. Jeden z nich np. „żartuje”, że „kobieta powinna z kuchni nie wychodzić”, bo tak „powiedział ksiądz”. To, że powiedział to ksiądz to już żart nie jest, a chodziło tutaj o pewnego nieżyjącego duchownego, który w latach 80. ubiegłego stulecia wygłaszał krótkie ale treściwe kazania. Ówczesna białostocka społeczność katolicka uwielbiała go, bo odważnie krytykował komunistów, a przy tym swoje homilie konstruował bardzo zwięźle, więc przez niego nigdy nikomu msza się nie dłużyła. Niestety, z opowieści o nim doszedłem do wniosku, że był to człowiek, który utrwalał potworne stereotypy. Ponieważ katolicyzm, jak każda religia, opiera się na irracjonalnym strachu połączonym z irracjonalną nadzieją, katolickie kobiety te kazania również przyjmowały z nie mniejszym entuzjazmem.

Konwencja Rady Europy niewątpliwie w dużym stopniu ingeruje w pewne tradycyjne, kulturowo uwarunkowane (znowu ta kultura!) sposoby pojmowania struktury społeczeństwa, bo nakazuje państwom: „stosować konieczne środki, aby promować zmiany w społecznych i kulturowych wzorcach zachowań kobiet i mężczyzn w celu wykorzenienia uprzedzeń, zwyczajów, tradycji i wszelkich innych praktyk opartych na pojęciu niższości kobiet lub na stereotypowych rolach kobiet i mężczyzn.” Czyli tego obawia się minister Gowin i cała katolicka centro-prawica? On się niby powołuje na preambułę do konstytucji i do polskiej tradycji, ale aż dziwne się wydaje, że od razu nie sięgnie do świętego Pawła, który nakazywał, by żony były posłuszne mężom. Przy okazji nakazywał też, by niewolnicy byli posłuszni swoim panom.

Państwa, wg Konwencji, powinny „czuwać nad tym, by kultura, zwyczaj, religia, tradycja lub tzw. honor nie były wykorzystywane jako usprawiedliwienie dla żadnych aktów przemocy”. Co w tym złego? No tak, ale na to prawdopodobnie absolutnie się zgodzić nie można. Nie oszukujmy się, jest to dokładnie taki problem, o jakim pisałem kilka tygodni temu – czy jakiś organ ma prawo ingerować w kulturę poszczególnych państw i społeczności! Czy wolno pozostać obojętnym na sprawy „honorowego” morderstwa popełnionego na kobiecie przez ojca lub brata i przejść nad takimi przypadkami do porządku dziennego? Nie twierdzę, że Stany Zjednoczone czy inni „krzyżowcy” mają prawo interweniować zbrojnie pod pretekstem obrony kobiet (tak się zresztą nigdy nie dzieje, bo gdyby tak było, Arabia Saudyjska już dawno pozostałaby pod okupacją obrońców praw człowieka), ale przyjęcie konwencji jak ta Rady Europy byłaby przynajmniej jakimś krokiem w kierunku sytuacji, w której wszyscy ludzie, w tym kobiety, czują się bezpieczniej.

Tymczasem minister Gowin, nie wiem, czy ze szczerego, choć filisterskiego, przekonania, czy też z chęci podlizania się hierarchom kościelnym, a może wyborcom PiSu, nie wiem, stawia Polskę gdzieś w rejonach Talibanu. Czego tak naprawdę broni minister Gowin? Miejsca kobiety w kuchni i prawa męża do fizycznego jej ukarania za to, że przysłowiowa już „zupa była za słona”? A może obawia się, że kobiety przestaną się zakochiwać w mężczyznach, wychodzić za mąż i rodzić dzieci? Myślę, że Konwencja niczego w tym względzie nie zmieni. Kto będzie miał być żoną i matką, ten i tak będzie, a jeżeli ktoś się do takiej roli nie poczuwa, tego setki kazań księży katolickich nie przekonają. Konwencja natomiast tak naprawdę nie ma tutaj nic do rzeczy. Nawet, jeżeli po jej szczegółowym przestudiowaniu, ktoś by się przyczepił do pewnych jej punktów, to argumentacja polskiego ministerstwa sprawiedliwości jest dla mnie zupełnie niezrozumiała, żeby nie powiedzieć małoduszna i głupia.