Balet "Próba" - wspomnienie

To mógł być rok 1984 lub 1985, kiedy mój nieżyjący już przyjaciel kupił płytę Gabora Pressera Electromantic. Zrobił to dlatego, że muzyka tego węgierskiego muzyka pokolenia Czerwonych Gitar czy też Trubadurów została wykorzystana w rock-balecie Próba Antala Fodora. A Próba akurat była wystawiana w łódzkim Teatrze Wielkim. Był to akurat okres świetności tego przybytku opery i baletu pod dyrekcją Sławomira Pietrasa.

Tak na marginesie. Nie bez powodu wspomniałem, że Gabor Presser był w przybliżeniu rówieśnikiem Seweryna Krajewskiego czy Krzysztofa Krawczyka. Podczas gdy oni na początku lat 80. ubiegłego stulecia tkwili jeszcze w minionej epoce, węgierski muzyk zespołu Omega z lat 60. i założyciel LocomotiveGC, zrobił duży postęp w kierunku muzyki elektronicznej. Ha! Tak nam się wówczas wydawało! Dzisiaj większość z tych „nowoczesnych” czy wręcz „nowatorskich” propozycji trąci myszką, ale wówczas tym się żyło.

Za komuny do Polski przyjeżdżały zespoły rockowe zza żelaznej kurtyny i zawsze było to dla nas, nastolatków, wielkim przeżyciem. Pamiętam jednak, że jeden z najlepszych koncertów, na jakich kiedykolwiek byłem, był występ właśnie węgierskiego LocomotiveGC w łódzkiej Hali Sportowej. „Z demoludów, a tak potrafią grać i zrobić taki show!” Nie mogliśmy wyjść z podziwu.

Balet Próba w Teatrze Wielkim była wielkim przeżyciem. Poszliśmy na niego jakąś większą grupą znajomych. Pamiętam, że w antrakcie spotkałem kolegę z obozu PO, na którym byłem w roku 1981 (pół roku przed stanem wojennym!). Piotrek Ch. sprawiał na tym obozie same kłopoty, ponieważ łączył niesamowity temperament (dziś być może zdiagnozowano by u niego ADHD) z brakiem szacunku dla dyscypliny wojskowej, jaką starano nam się zaaplikować. Ponieważ był wówczas uczniem liceum baletowego, przylgnęło do niego przezwisko „Baletmistrz”. Tylko jeden wiecznie smutny chłopiec z Ozorkowa mówił na Piotrka „Baletnik”.

Minęlo kilka lat, poszedłem na Próbę a Piotrek już tańczył w balecie Teatru Wielkiego, choć akurat na tym przedstawieniu był tak samo widzem jak ja. Ponieważ kariera w balecie nie może trwać zbyt długo, bardzo ciekawy jestem czym się teraz zajmuje.

Akcja Próby to niby właśnie próba baletu, który ma odegrać Pasję, czyli mękę Jezusa Chrystusa. Jest motyw miłości głównych aktorów, są umundurowani przedstawiciele totalitarnych władz, w historia sprzed 2000  lat splata się ze współczesnością (tzn. ówczesną współczesnością, choć przesłanie jest na tyle uniwersalne, że z dzisiejszą można by ją było również spleść). Oprócz Gabora Pressera, drugim kompozytorem wykorzystanym dla potrzeb tańca był Jan Sebastian Bach. Całość zrobiła na nas niesamowite wrażenie.

Przeczytałem w Internecie, że Próba jest obecnie wystawiana (czy też jeszcze niedawno była) w Teatrze Wielkim w Poznaniu. Szczerze mówiąc, nie wiem, czy chciałbym ten balet obejrzeć jeszcze raz. Obawiam się, że z perspektywy czasu mógłbym podejść do niego zbyt krytycznie. Muzyka elektroniczna z tamtych czasów, a więc oprócz Gabora Pressera, „wielcy” muzycy z Zachodu, a więc Vangelis, Jean Michelle Jarre czy Mike Oldfield tworzyli oczywiście dźwięki miłe dla ucha. W porównaniu z klasykami minionych epok wypadają jednak nieco… prosto? Nie chcę się jednak wymądrzać, bo wcale nie o to chodzi. Muzyka wyżej wymienionych twórców jest bardzo dobra do pracy, zwłaszcza dla kogoś takiego jak ja, który pisząc jakiś tekst chce się odizolować od informacji ze świata zewnętrznego. Bardzo polecam.

A na koniec tej „podróży sentymentalnej” w przeszłość fragment „Electromantic” Gabora Pressera. Kiedy jeszcze kilka lat temu chciałem „wygooglować” Próbę, nic mi się nie udało. Dzisiaj można znaleźć dziesiątki stron poświęconych samemu baletowi i jego twórcom. I właśnie dzięki uprzejmości YouTube.com mogę Wam zaprezentować ten fragment muzyki.