O "stosunkach międzynarodowych", czyli o tym, że nie ma złych "kierunków", tylko zły system organizacji studiów i słabi studenci

Nauczyliśmy się z pogardą wyrażać o pewnych „kierunkach studiów”, co ma pewne uzasadnienie w obserwacji sytuacji, jaka ma miejsce w Polsce. Kiedy widzimy więc studenta „stosunków międzynarodowych”, który nie wie jakie miasto jest stolicą Czech (autentyczny przypadek, sam zadałem takie pytanie i nie otrzymałem odpowiedzi), utwierdzamy się w przekonaniu, że materiał ludzki, jaki przychodzi studiować taki kierunek nie jest najwyższej jakości.

Swego czasu prowadząc zajęcia w jednej z prywatnych szkół językowych z grupą przygotowującą się do egzaminu CAE poprosiłem, żeby każdy coś o sobie opowiedział. Grupa składała się w zdecydowanej większości ze studentów i jednego młodego Hiszpana, nauczyciela pracującego w jednym z białostockich liceów. Kiedy jedna dziewczyna powiedziała, że studiuje marketing i zarządzanie, pojawiły się uwagi, że nie jest to zbyt dobry kierunek studiów, bo przecież teraz „każdy” to studiuje – w domyśle „każdy, komu się nie udało dostać gdzie indziej”. Jedyną osobą, która zareagowała zupełnie inaczej, był Hiszpan, który się szczerze zdziwił reakcją grupy. On uważał, że studiowanie marketingu jest bardzo interesujące i niesie z sobą szereg wspaniałych możliwości pracy i twórczego samospełnienia.

Cały czas do tego stopnia mylimy wartość pewnego przedmiotu z jakością człowieka, który przyszedł go studiować, że gotowiśmy wylać dziecko z kąpielą. Dziedzina wiedzy zwana marketingiem jest w dzisiejszym świecie biznesu niezwykle ważna. Kto traktuje ją poważnie i naprawdę jest w niej dobry, ten nie tylko nie powinien mieć problemów z pracą, ale po prostu powinien być w stanie sam tworzyć miejsca pracy. Kamil Cybulski, którego blog obserwuję, studiów nie kończył, ale przeczytał kilka książek na temat marketingu (tak naprawdę wszystkie wymagane na tym kierunku) i umie tę wiedzę wykorzystać w praktyce. Gdzie jest więc błąd? W przedmiocie/kierunku studiów, w systemie jego podawania, czy też w cechach osobowościowych studenta?

Kiedy zacząłem uczyć w pewnej uczelni, na której przyszło mi uczyć studentów z grupy  „stosunków międzynarodowych”, powitałem ich żartobliwie, ale bez żadnych ironicznych podtekstów, jako przyszłych polskich dyplomatów i polityków. Wszyscy wybuchnęli śmiechem, ponieważ wzięli moje słowa za faktyczny sarkazm, a trafiłem na tego typu młodzież, która sarkazm sobie ceni (miałem szczęście, bo z tym trzeba często uważać, gdyż co wrażliwsi mogą się zrazić na zawsze).

Nie wiem, jaki zestaw przedmiotów mieli do zaliczenia, ale wiem, że sami siebie nie widzieli w roli dyplomatów czy polityków. Tak naprawdę w ogóle nie wiedziałem, po co większość z nich studiuje, ponieważ z rozmów z nimi wynikało, że 90% z nich nie widzi żadnej szansy na zmianę swojego statusu zawodowego (niektórzy pracowali w handlu detalicznym, inni jako kierowcy itp.).

Osobiście uważam, że studiowanie takiego przedmiotu jak stosunki międzynarodowe to wspaniała przygoda dająca młodemu człowiekowi szereg możliwości WYMYŚLENIA sobie zajęcia w przyszłości, a nie tylko znalezienia go. Jest to przedmiot, który wymaga nieustannej bieżącej obserwacji sytuacji politycznej na arenie międzynarodowej, a więc powinien polegać na codziennym śledzenia prasy polskiej i zagranicznej. Ta ostatnia wymaga znajomości języków, więc zajęcia z języków obcych to podstawa. Trzeba się znać na geografii,  ekonomii i polityce, bo bez tego nie zrozumiemy tego, co czytamy w prasie. Jeżeli nie pojmujemy czegoś z polityki, musimy się podciągnąć z historii. Jeżeli takie studia są dobrze zorganizowane i przychodzą na nie ludzie z konkretną wizją własnej przyszłości, mogą naprawdę dać wiele!

Wyobraźmy sobie młodego człowieka, który chce zostać specjalistą od stosunków polsko-rosyjskich. Przez cały trzyletni kurs licencjacki powinien dokładnie śledzić wszystkie artykuły na ten temat w prasie polskiej i rosyjskiej. Gdyby nie znał rosyjskiego, zapisałby się na jego kurs, ale nie na jakiś lektorat oferujący 1.5 godziny tygodniowo z grupą pajaców, która nie ma ochoty się niczego nauczyć, ale na taki, który zapewnia intensywny trening tego języka co najmniej 2 razy w tygodniu. A może przy okazji zechciałby zrozumieć „ducha” narodu rosyjskiego, więc wraz z rusycystami chętnie uczęszczałby na kurs literatury rosyjskiej (a przy okazji przeczytał kilka powieści).  

Zrozumiałby szybko, że żeby pojąć to, co się dzieje obecnie, należy jednak zapoznać się z historią stosunków polsko-rosyjskich, więc poszedłby na wydział historyczny i zapisałby się na kurs historii Rosji, na który chodziłby ze studentami historii. Najważniejsze jednak byłoby to, żeby w ciągu 3 lat stał się ekspertem od stosunków polsko-rosyjskich, żeby je umiał komentować, proponować rozwiązania problemów itd. itp. To jest możliwe, ale nie w systemie, w którym człowiek, który z braku lepszego pomysłu przyszedł na ten a nie inny kierunek i został zmuszony do wkuwania „całego dobrodziejstwa inwentarza” i uczestnictwa w nudnych zajęciach z ludźmi, którzy sami znają kilka podręczników na pamięć.

Zacznijmy bowiem między innymi od tego, czy mamy odpowiednią kadrę do nauczania takiego przedmiotu. Przecież to powinni robić emerytowani dyplomaci! Ludzie z wyrobieniem towarzyskim i o szerokich horyzontach. Mamy takich wśród kadry? A może zanim otworzymy nowy „kierunek studiów” zastanowimy się najpierw na tym zagadnieniem.

Jeżeli jednak nie mamy, to i tak możemy ze studiowania stosunków międzynarodowych zrobić wspaniałą przygodę. Dlaczego w kraju, gdzie każdy przy wódce jest politykiem, historykiem i ekspertem od stosunków międzynarodowych (zwłaszcza z Rosją), tak trudno wykrzesać tę naturalną energię podczas zajęć na uczelni?. Nie, no przecież alkoholu studentom dawać nie będziemy! A tak poważnie, z jednej strony na studia przychodzi młodzież zblazowana, zmanierowana i pozbawiona entuzjazmu, ale z drugiej nie ma też woli stworzenia fajnych studiów dla studentów ze strony wykładowców. A jeśli ci ostatni nawet jakimś cudem chcieliby coś zmienić, to nad tym wszystkim czuwa ministerstwo, które pilnuje, żeby wszystko odbywało się „po bożemu”, czyli dokładnie tak jak na państwowym uniwersytecie z czasów komuny.